Самыя распаўсюджаныя памылкі школьнікаў у дыктоўках — выпраўляем з настаўніцай беларускай мовы

Звычайна дзецям хапае крэатыўнасці на тое, каб рабіць аўтарскія, непаўторныя памылкі ў тэкстах на любых мовах. Пры гэтым дасведчаныя настаўніцы і педагогі заўважаюць, што многія навучэнцы найчасцей блытаюцца ў аднолькавых момантах. Не ставячы памылкі ў цэнтр увагі, патлумачце дзецям наступныя пяць правіл граматыкі — і чакайце прагрэсу ў пісьменнасці.

1/5. «Ў» — не для любой незразумелай сітуацыі

У сучаснай літаратурнай мове сапраўды «ў» пішацца ў пераважнай большасці выпадкаў пасля галосных. Але выключэнні ўсё яшчэ застаюцца, нават пасля ўсіх апошніх рэформаў правапісу. Сярод іх наступныя пункты, якія варта запомніць.

«У» застаецца:

• у запазычаных словах, якія заканчваюцца на -ус або -ум: кансіліум, акварыум, радыус, страус, соус;
• на канцы нязменных запазычаных слоў: шоу, ноу-хау;
• на пачатку ўласных імён і назваў: ва Узбекістан да Уладзіміра;
• пад націскам: каля урны, Брэсцкая унія, баул, ух ты!

А што пра слова «філасофскі», дык там у прынцыпе няма адкуль брацца «ў».

2/5. «Якраз» — адно слова

Незалежна ад таго, з’яўляецца прыслоўем або часціцай — ці нават выступае ў ролі выказніка, як у апошнім сказе з прыкладу вышэй, — «якраз» пішацца адным словам.

3/5. «Лёгкія» і «мяккія» — усярэдзіне розныя

Часам навучэнцы блытаюцца ў гэтых двух словах, але зарыентавацца можна даволі лёгка:  дапамогуць роднасныя лексемы лёгенкі і мякіш.

‍4/5. У слове «больш» літар больш, чым у «менш»

Няпрошаны мяккі знак пасярэдзіне слова «менш» нярэдка сустракаецца ў тэкстах беларусаў і беларусак розных узростаў. Аднак ён там не мусіць ні пісацца, ні вымаўляцца. Каб зафіксаваць гэта ў памяці, можна запомніць, што ў слове «менш» літар менш, чым у слове «больш». Тады матэматычныя падлікі падкажуць, што для лішняй літары няма месца.

‍5/5. Дзве і абедзве

У беларускай мове гукі часта змякчаюцца за кошт асіміляцыі (прыпадабнення) да суседніх мяккіх зычных. Гук [дз’] і так выдатна змякчаецца ад суседняга [в’], мяккі знак тут рабіў бы лішнюю працу.

Аднак не варта абагульняць правіла зверху на кожны выпадак: постфікс -сьці ўсё ж варта пісаць з мяккім знакам. Тлумачэнне гэтага, з першага погляду, парадоксу чытайце ў асобным артыкуле.